Bestuur en grondgebied
Voor zover valt na te gaan komt de eerste vermelding van de naam Zwaag voor in een bul uit omstreeks 1250. Daarin bevestigt paus Innocentius IV (1243-1254) het nonnenklooster te Hemelum in het bezit van een aantal goederen.
In een baljuwsrekening uit 1311 staat de naam Svoech. In dit document komen onder meer de namen voor van de oudste misdadigers van het dorp.
Zwaag was tot 1812 zelfstandig met eigen dorpsbestuur. In 1802-1803 kwamen de termen “gemeente” en “gemeentebestuur” in zwang voor het bestuur. Tot het grondgebied van Zwaag behoorde ook een deel van de huizen langs de zuidzijde van de Zwaagdijk.
Per 1 januari 1812 ging Zwaag samen met Hoog- en Laag-Zwaagdijk op in de nieuwe gemeente Zwaag. Aan deze merkwaardige toestand kwam pas in 1869 een einde, toen Hoog- en Laag-Zwaagdijk werd verenigd met de gemeente Wervershoof. Sindsdien had Zwaag weer hetzelfde grondgebied als vóór 1812.
Gerechtelijke indeling
Zwaag werd in 1406 onder het rechtsgebied van Hoorn gebracht. Deze toestand heeft bestaan tot maart 1811.
Kerkelijke indeling
De gereformeerde, later hervormde gemeente Zwaag vormde een zelfstandige kerkgemeente met een eigen kerkbestuur en predikant.
De katholieken uit Zwaag vielen onder de statie te Zwaag.
Waterstaatkundige indeling
Zwaag viel voor het onderhoud van de Westfriese Omringdijk onder het ambacht Drechterland en voor de afwatering onder de Oosterpolder.
Bronnen
- collectie doop-, trouw- en begraafboeken
- dorpsarchief Zwaag
- stadsarchief Hoorn (met onder andere afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Hoorn, De Veenhoop en Zwaag over 1680-1689)
- oud-rechterlijk archief Hoorn (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten, weeskamer)
- notarieel archief Zwaag en omliggende plaatsen
- hervormde gemeente Zwaag
- archief van het ambacht van West-Friesland genaamd Drechterland (afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Hoorn, De Veenhoop en Zwaag over 1660-1689)
Plaatselijke begraafgegevens
Inwoners van alle godsdienstige gezindten werden begraven in de gereformeerde kerk of de naastgelegen begraafplaats. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven uit de jaren 1695-1828.
Van 1695-1805 bevatten de registers ook gegevens over de impost op begraven, die in Hoorn werd betaald.
Plaatselijke huwelijksgegevens
Huwelijken van alle godsdienstige gezindten werden tot begin 1795 afgekondigd in de gereformeerde kerk of een ander openbaar gebouw. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven vanaf 1633.
Gerechtelijke huwelijksgegevens en impost (= belasting) op trouwen en begraven
Tijdens de Republiek (tot begin 1795) golden alleen gereformeerde huwelijken als wettig. Huwelijken van andersdenkenden werden gesloten voor de stedelijke rechtbank in Hoorn (gegevens van 1582-1795).
Ook de in Zwaag betaalde impost (= belasting) op trouwen en begraven werd van 1695-1805 door Hoorn geregistreerd.