Wognum

Bestuur en grondgebied

Wognum wordt voor het eerst vermeld in een register van inkomsten van de abdij van Egmond uit omstreeks 1100, als Wognem. Er zijn verschillende schrijfwijzen bekend. In een baljuwsrekening uit 1311 staat bijvoorbeeld Wocghemme. In dit document staan onder meer de namen van de oudste misdadigers van het dorp.

Wognum was tot 1812 een zelfstandig dorp met eigen bestuur. In 1802-1803 kwamen hiervoor de termen “gemeente” en “gemeentebestuur” in zwang. Tot het grondgebied van Wognum behoorde ook een deel van de huizen langs de noordzijde van de Zwaagdijk.

Per 1 januari 1812 ging Wognum samen met Wadway op in de nieuwe gemeente Wognum.

Gerechtelijke indeling

In de periode 1414-1426 vormde het dorp Wognum samen met Hauwert, Nibbixwoud en Wadway, de stede Wognum. In 1426 werden privileges van deze plattelandsstad verbeurdverklaard en in 1436 werden de dorpen onder het rechtsgebied van Hoorn gebracht.

Deze toestand heeft bestaan tot maart 1811, met uitzondering van de jaren 1795-1804. In deze periode maakte een aantal dorpen, waaronder Wognum, deel uit van nieuwgevormde criminele jurisdicties. Bovendien vormde Wognum toen een aparte civiele jurisdictie, die de impost op trouwen en begraven zelf administreerde.

Kerkelijke indeling

De gereformeerde, later hervormde gemeente Wognum vormde een zelfstandige kerkgemeente met een eigen kerkbestuur en predikant. De predikant deelde de gemeente van de Reformatie tot 1659 en vanaf 1766 met Wadway.

De katholieken uit Wognum vielen grotendeels onder de statie Wognum en voor een klein deel tot de statie Spanbroek.

Waterstaatkundige indeling

Wognum viel zowel voor het onderhoud van de Westfriese Omringdijk als voor de afwatering onder het ambacht de Vier Noorder Koggen.

Bronnen

• collectie doop-, trouw- en begraafboeken
• dorpsarchief Wognum
• stadsarchief Hoorn (met onder andere afschriften van registers van de 40^e penning over overdracht onroerend goed in Wognum over 1680-1689)
• oud-rechterlijk archief Berkhout & Wognum c.a. (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten)
• oud-rechterlijk archief Wognum c.a. (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten)
• hervormde gemeente Wognum
• statie Wognum
• statie Spanbroek
• notarieel archief Wognum en omliggende plaatsen
• archief van het ambacht van West-Friesland genaamd Drechterland (afschriften van registers van de 40^e penning over overdracht onroerend goed in Wognum over 1676-1690)
• archief van het ambacht van West-Friesland genaamd Vier Noorder Koggen (afschriften van registers van de 40^e penning over overdracht onroerend goed in Wognum over 1680-1689)

Plaatselijke begraafgegevens

Inwoners van alle godsdienstige gezindten werden begraven in de gereformeerde kerk of de naastgelegen begraafplaats. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven vanaf circa 1630.

Plaatselijke huwelijksgegevens

Huwelijken van alle godsdienstige gezindten werden tot begin 1795 verplicht afgekondigd in de gereformeerde kerk of een ander openbaar gebouw. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven uit de periode 1621-1641, 1788-1795. Vanaf 1803 zijn huwelijksgegevens van alle gezindten beschikbaar.

Gerechtelijke huwelijksgegevens en impost (= belasting) op trouwen en begraven

Tijdens de Republiek (tot begin 1795) golden alleen gereformeerde huwelijken als wettig. Huwelijken van andersdenkenden werden gesloten voor de stedelijke rechtbank in Hoorn (gegevens van 1582-1795).

Ook de in Wognum betaalde impost (= belasting) op trouwen en begraven werd van 1695 tot begin 1795 door Hoorn geregistreerd.

Tussen 1795 en 1803 vormde Wognum een aparte civiele jurisdictie, die de impost op trouwen en begraven zelf administreerde.