Bestuur en grondgebied
De oudste vermelding van Wijdenes is te vinden in de beschrijving van de inval van graaf Floris V in West-Friesland in 1282. Oude schrijfwijzen van de naam zijn Widenesse, Widenisse, Wijdenesse, Widenes en Wijnes. De eerstgenoemde variant is te vinden in een baljuwsrekening uit 1311. In dit document komen onder meer de namen voor van de oudste misdadigers van het dorp.
Gerechtelijke indeling
In 1414 werden Wijdenes en Oosterleek onder het stadsrecht van Schellinkhout gebracht. In 1430 werden de privileges van Schellinkhout echter verbeurdverklaard vanwege het doodslaan van ene Andries Adaem, een dienaar van hertog Filips van Bourgondië, de toenmalige graaf van Holland.
Wijdenes en Oosterleek hadden niets met de misdaad te maken. Zij werden niet gestraft, maar kregen in 1430 een eigen stadsrecht. De stede Wijdenes en Oosterleek heeft tot maart 1811 bestaan.
Wijdenes en Oosterleek waren binnen het stedelijk verband zelfstandig als dorp, al bestond er vermoedelijk ook ten aanzien van het dorpsbestuur een zekere verbondenheid. Hoe de bestuurlijke verhouding precies was, is niet bekend.
De Bataafse en Franse tijd werden gekenmerkt door verschillende bestuurlijke veranderingen. In 1802-1803 kwamen de termen “gemeente” en “gemeentebestuur” in zwang.
Per 1 januari 1812 ging Wijdenes samen met Oosterleek en Schellinkhout op in de nieuwe gemeente Schellinkhout.
Kerkelijke indeling
De gereformeerde, later hervormde gemeente Wijdenes vormde een zelfstandige kerkgemeente met een eigen kerkbestuur en predikant. Het dorp had sinds de Reformatie tot 1650 en vanaf 1807 een predikant samen met Oosterleek.
De katholieken uit Wijdenes vielen onder de statie Hem.
Waterstaatkundige indeling
Wijdenes viel voor het onderhoud van de Westfriese Omringdijk onder het ambacht Drechterland. Voor de afwatering vormde Wijdenes samen met een groot deel van de banne Oosterleek onder de polder Wijdenes en Oosterleek.
Bronnen
- collectie doop-, trouw- en begraafboeken
- archief stede/gemeente Wijdenes
- oud-rechterlijk archief Wijdenes (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten)
- hervormde gemeente Wijdenes
- notarieel archief van Wijdenes en omliggende plaatsen
- archief van het ambacht van West-Friesland genaamd Drechterland (afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Wijdenes en Oosterleek over 1660-1689)
- stadsarchief Hoorn (afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Wijdenes en Oosterleek over 1680-1689)
Plaatselijke begraafgegevens
Inwoners van alle godsdienstige gezindten werden begraven in de gereformeerde kerk of de naastgelegen begraafplaats. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven vanaf 1779.
Plaatselijke huwelijksgegevens
Huwelijken van alle godsdienstige gezindten werden tot begin 1795 verplicht afgekondigd in de gereformeerde kerk. Hiervan zijn geen gegevens bewaard gebleven.
Gerechtelijke huwelijksgegevens en impost op trouwen en begraven
Tijdens de Republiek (tot begin 1795) golden alleen gereformeerde huwelijken als wettig. Huwelijken van andersdenkenden werden gesloten voor de stedelijke rechtbank van Wijdenes. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven van 1677. De gegevens van huwelijken van niet-gereformeerden lopen door tot 1799, dus tot na de Bataafse Omwenteling van 1795.
Van de in Wijdenes betaalde impost (= belasting) op trouwen en begraven zijn gegevens bewaard gebleven uit de jaren 1753-1805.