Bestuur en grondgebied
Spanbroek wordt vermeld in een baljuwsrekening uit 1311. In dit document komen ondermeer de namen voor van de oudste misdadigers van het dorp. De schrijfwijze Spanbroec komt eerder al voor in een register van inkomsten van de abdij van Egmond uit omstreeks 1100.
Spanbroek was tot 1812 een zelfstandig dorp met eigen bestuur. In 1802-1803 kwamen hiervoor de termen “gemeente” en “gemeentebestuur” in zwang. Tot het dorp behoorden Spanbroek, de Spanbroekerkaag, Zandwerven, Noordermeer, een gedeelte van Spierdijk en het uiterste westen van Bobeldijk.
Per 1 januari 1812 ging Spanbroek samen met Opmeer op in de nieuwe gemeente Spanbroek.
Gerechtelijke indeling
In de periode 1414-1426 viel het dorp Spanbroek samen met Hensbroek, Obdam en Opmeer onder de stede Spanbroek. Na de verbeurdverklaring van de privileges viel deze voormalige plattelandsstad uiteen in afzonderlijke heerlijkheden met eigen stadsrechten. Voor Spanbroek gebeurde dit in 1456.
Kerkelijke indeling
De gereformeerde, later hervormde gemeente Spanbroek-Opmeer vormde een zelfstandige kerkgemeente met een eigen kerkbestuur en predikant. Spanbroek en Opmeer hadden samen een predikant en gebruikten beide dorpskerken voor gezamenlijke diensten. Ook vergaderden zij samen over zaken van gemeenschappelijk belang. De predikant woonde in Spanbroek.
De katholieken uit Spanbroek, Zandwerven, Noordermeer, Wadway en een gedeelte van Wognum vielen onder de statie Spanbroek. Katholieken uit Spierdijk (onder Spanbroek) vielen onder de statie Spierdijk en die van de Spanbroekerkaag onder de statie Obdam.
Waterstaatkundige indeling
Spanbroek viel voor het onderhoud van de Westfriese Omringdijk onder de Vier Noorder Koggen. Voor de afwatering viel Spanbroek grotendeels onder de Vier Noorder Koggen. De Spanbroekerkaag vormde een aparte polder.
Bronnen
- collectie doop-, trouw- en begraafboeken
- archief stede en heerlijkheid Spanbroek
- oud-rechterlijk archief Spanbroek (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten)
- hervormde gemeente Spanbroek-Opmeer
- statie Spanbroek
- statie Spierdijk
- statie Obdam
- notarieel archief Spanbroek en omliggende plaatsen
Plaatselijke begraafgegevens
Inwoners van alle godsdienstige gezindten werden begraven in de gereformeerde, later hervormde kerk of de naastgelegen begraafplaats. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven uit de periode 1712-1828.
Plaatselijke en gerechtelijke huwelijksgegevens en impost op trouwen en begraven
Huwelijken van alle godsdienstige gezindten werden tot begin 1795 verplicht afgekondigd in de gereformeerde kerk of een ander openbaar gebouw. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven uit de jaren 1675-1773. Ook golden tot begin 1795 alleen gereformeerde huwelijken als wettig. Huwelijken van andersdenkenden werden gesloten voor de stedelijke rechtbank in Spanbroek. Vanaf 1795 zijn huwelijksgegevens van alle gezindten beschikbaar.
Van de in Spanbroek betaalde impost (= belasting) op trouwen en begraven zijn gegevens bewaard gebleven over de jaren 1695-1805.