Bestuur en grondgebied
Eén van de eerste vermeldingen van komt voor in een baljuwsrekening uit 1311, als Horne. In dit document komen onder meer de namen voor van de oudste misdadigers van het dorp.
Hoorn kreeg stadsrechten in 1356. Dit vormde tot 1795 de grondslag voor de inrichting van het plaatselijk bestuur. Tot het grondgebied van Hoorn behoorde ook de banne Dampten. In de Bataafse en Franse tijd kwamen er verschillende bestuurlijke veranderingen. De gemeentelijke herindeling van 1812 had voor Hoorn geen gevolgen.
Gerechtelijke indeling
Het grondgebied van Hoorn was onderdeel van het stedelijk rechtsgebied. Daartoe behoorden ook Zwaag, de Veenhoop, Wognum, Wadway, Nibbixwoud en Hauwert. Deze toestand heeft bestaan tot maart 1811, met uitzondering van een korte periode na de Bataafse Omwenteling. Toen maakte een aantal dorpen deel uit van nieuwgevormde criminele jurisdicties. Al in 1804 werd de oude toestand hersteld.
Kerkelijke indeling
De gereformeerde, later hervormde gemeente Hoorn vormde een zelfstandige kerkgemeente met een eigen kerkbestuur en predikanten. De katholieken kerkten aan de Nieuwe Noord (statie Sint Cyriacus), de Slijksteeg (statie Sint Cyriacus), het Achterom (statie Sint Franciscus) en het Gerritsland (statie ‘Het Witte Lam’, eerder genaamd ‘de Kapel’).
Hoorn had vanaf 1628 ook een Lutherse gemeente en vanaf 1630 tevens een remonstrantse gemeente. De Friese doopsgezinde gemeente en de Waterlandse doopsgezinde gemeente gingen in 1747 verder als Verenigde Waterlandse en Friese doopsgezinde gemeente.
Waterstaatkundige indeling
Hoorn viel voor het onderhoud van de Westfriese Omringdijk onder het Ambacht Drechterland. Voor de afwatering viel het westelijk deel van Hoorn (de banne Dampten) onder polder De Westerkogge en het oostelijk deel onder de Oosterpolder.
Bronnen
- collectie doop-, trouw- en begraafboeken
- stadsarchief Hoorn
- oud-rechterlijk archief Hoorn (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten)
- hervormde gemeente Hoorn
- staties Hoorn
- lutherse gemeente Hoorn
- remonstrantse gemeente Hoorn
- doopsgezinde gemeente Hoorn
- notarieel archief Hoorn en omliggende plaatsen
- archief van het ambacht van West-Friesland genaamd Drechterland (afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Hoorn over 1660-1690)
Plaatselijke begraafgegevens
Inwoners van alle godsdienstige gezindten werden begraven in de gereformeerde kerken of de naastgelegen begraafplaatsen. Van de Grote Kerk zijn gegevens bewaard gebleven van 1638-1829, van de Noorderkerk van 1689-1830 en van de Oosterkerk van 1683-1812.
Plaatselijke huwelijksgegevens
Huwelijken van alle godsdienstige gezindten werden tot begin 1795 verplicht afgekondigd in de gereformeerde kerk. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven vanaf 1605.
Gerechtelijke huwelijksgegevens en impost op trouwen en begraven
Tijdens de Republiek (tot begin 1795) golden alleen gereformeerde huwelijken als wettig. Huwelijken van andersdenkenden werden gesloten voor de stedelijke rechtbank van Hoorn. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven vanaf 1582.
Van de in Hoorn betaalde impost (= belasting) op trouwen en begraven zijn gegevens bewaard gebleven uit de jaren 1695-1728 en 1739-1805. Deze bronnen hebben betrekking op het gehele Hoornse rechtsgebied, dus ook op Zwaag, de Veenhoop, Wognum, Wadway, Nibbixwoud en Hauwert.