Bestuur en grondgebied
Berkhout wordt voor het eerst vermeld in een baljuwsrekening uit 1311, als Berchout. In dit document komen onder meer de namen voor van de oudste misdadigers van het dorp.
Berkhout was een zelfstandig dorp met eigen bestuur. In 1802-1803 kwamen hiervoor de termen “gemeente” en “gemeentebestuur” in zwang. Tot het grondgebied van Berkhout behoorden ook De Goorn, de Baarsdorpermeer, een deel van de Spierdijk en het overgrote deel van de Bobeldijk. De gemeentelijke herindeling van 1812 had voor Berkhout geen gevolgen.
Gerechtelijke indeling
Berkhout maakte deel uit van ‘De Veenhoop’, een verzamelnaam voor de dorpen Avenhorn, Beets, Berkhout, Grosthuizen, Oudendijk, Schardam en Scharwoude. De Veenhoop werd in 1408 onder het rechtsgebied van Hoorn gebracht. Deze toestand heeft bestaan tot maart 1811, met uitzondering van de jaren 1795-1804. In deze periode maakte een aantal dorpen, waaronder Berkhout, deel uit van nieuwgevormde criminele jurisdicties. Bovendien vormde Berkhout toen een aparte civiele jurisdictie, die de impost op trouwen en begraven zelf administreerde.
Kerkelijke indeling
De gereformeerde, later hervormde gemeente Berkhout vormde een zelfstandige kerkgemeente met een eigen kerkbestuur en predikant. Het had sinds de Reformatie tot 1669 een predikant samen met Scharwoude. De katholieken uit Berkhout behoorden tot de statie De Goorn.
Waterstaatkundige indeling
Berkhout viel voor het onderhoud van de Westfriese Omringdijk onder het ambacht Drechterland. Voor de afwatering behoorde Berkhout grotendeels tot polder De Westerkogge. De Baarsdorpermeer, een zeventiende-eeuwse droogmakerij, vormde een zelfstandige polder.
Bronnen
- collectie doop-, trouw- en begraafboeken
- dorpsarchief Berkhout
- stadsarchief Hoorn (met onder andere afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Hoorn, De Veenhoop en Zwaag over 1680-1689)
- oud-rechterlijk archief Hoorn (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten, weeskamer)
- oud-rechterlijk archief Berkhout & Wognum c.a. (rechtbankverslagen)
- oud-rechterlijk archief Berkhout c.a. (rechtbankverslagen, transporten onroerend goed en hypotheekakten)
- notarieel archief Berkhout en omliggende plaatsen
- archief van het ambacht van West-Friesland genaamd Drechterland (afschriften van registers van de 40e penning over overdracht onroerend goed in Hoorn, De Veenhoop en Zwaag over 1660-1689)
Plaatselijke begraafgegevens
Inwoners van alle godsdienstige gezindten werden begraven in de gereformeerde kerk of de naastgelegen begraafplaats. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven uit de jaren 1674-1687 en 1723-1828.
Plaatselijke huwelijksgegevens
Huwelijken van alle godsdienstige gezindten werden tot begin 1795 verplicht afgekondigd in de gereformeerde kerk of een ander openbaar gebouw. Hiervan zijn gegevens bewaard gebleven vanaf 1674.
Gerechtelijke huwelijksgegevens en impost (= belasting) op trouwen en begraven
Tijdens de Republiek (tot begin 1795) werden alleen gereformeerde huwelijken wettelijk erkend. Huwelijken van andersdenkenden werden gesloten voor de stedelijke rechtbank in Hoorn (gegevens van 1582-1795). Ook de in Berkhout betaalde impost (= belasting) op trouwen en begraven werd van 1695 tot begin 1795 door Hoorn geregistreerd. Na 1795 vormde Berkhout enkele jaren een aparte civiele jurisdictie, die de impost op trouwen en begraven zelf administreerde. De gegevens uit deze laatste periode zijn volledig bewaard gebleven.