Het oudste aandeel
Pieter Harmensz kocht in 1602 een aandeel van 150 gulden in de Kamer Enkhuizen van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Hij mocht dit bedrag in termijnen betalen. De laatste betaling deed hij op 9 september 1606. Op die dag kreeg Pieter Harmensz een bewijs van betaling, dat bekend staat als het oudste aandeel ter wereld. Het is in 2010 door een student geschiedenis ontdekt in het stadsarchief van Enkhuizen.
stadsbode van Enkhuizen
Pieter Harmensz was stadsbode in Enkhuizen. In deze functie hielp hij de burgemeesters van de stad bij het uitvoeren van hun ambt. In 1585, aan het begin van zijn carrière, verdiende Pieter 100 gulden per jaar. Vijf jaar later werd zijn jaarsalaris verhoogd naar 125 gulden. Waarschijnlijk had hij daarnaast ook nog wat bijverdiensten. Ook zijn VOC-aandeel en andere beleggingen leverden flink wat geld op. Zo wist Pieter Harmensz een aardige som bij elkaar te sparen. Toen hij in oktober 1638 overleed, liet hij een vermogen van 22.000 gulden na aan zijn vrouw en dochter.
het oudste aandeel: een bonnetje
Strikt genomen is het document van 9 september 1606 geen echt aandeel maar een betalingsbewijs; een soort kwitantie. Maar het komt wel het meest in de buurt van wat we nu aandelen noemen. De VOC gaf geen aandeelbewijzen uit zoals we die tegenwoordig kennen, maar hield wel een eigen administratie van aandeelhouders bij. In transportenboeken hielden de boekhouders ook alle veranderingen van eigenaren bij.
Het aandeel van Pieter is ook bijzonder omdat de dividenduitkeringen door de VOC erop zijn bijgehouden tot maar liefst 1650. Daaruit blijkt dat de belegging van 150 gulden lange tijd niet erg winstgevend was. Bovendien keerde de VOC vaak uit in specerijen in plaats van in contant geld.
De aandelen van de VOC waren vrij verhandelbaar. Dat was begin zeventiende eeuw een nieuw fenomeen. Verder was een aandeelhouder alleen aansprakelijk voor het ingelegde bedrag. Pieter Harmensz heeft zijn aandeel overigens nooit verkocht. De aandelenuitgifte van de VOC in 1602 leverde uiteindelijk zes miljoen gulden op en legde de basis voor aandelenhandel en beursspeculatie.
