Miniatuurboekjes

In bibliotheken van diverse erfgoedinstellingen zijn zogenaamde miniatuurboekjes te vinden. Piepkleine uitgaven, vaak van Bijbelteksten, voorzien van prachtige zijden of leren boekbandjes met goudopdruk en zilverbeslag. Ook het Westfries Archief bezit enkele van deze intrigerende werkjes. Waarom werden ze gemaakt, door wie en voor wie?

Kern des Bijbels

Het afgebeelde boekbandje bevat de ‘Kern des Bijbels’, uitgegeven door Anthoni de Groot (Den Haag, ca.1697-1755), met enkele Bijbelverzen en eenvoudige afbeeldingen.

De gedrukte versieringen op de band zijn gemaakt met stempels die kunnen worden toegeschreven aan bepaalde boekbinders. Het boekje op bijgaande foto behoort tot de kring van boekbinders die bekend staat als de ‘eerste stadhouderlijke binderij’, een atelier of werkplaats uit Den Haag werkzaam tussen 1722-1793. Ze blijken vooral te zijn gemaakt als een soort meesterproef waaraan slechts weinigen zich waagden, misschien voor het boekdrukkersgilde of als iets waarmee de uitgevers hun werk konden aanprijzen. De boekjes werden vooral tussen 1750-1752 en rond 1762 gemaakt en geheel naar de wensen van de klanten samengesteld. De simpele uitgaven waren te koop voor 5 stuivers, maar in Marokijn gebonden en versierd met goud en zilver kon dat oplopen tot wel 20 stuivers. De liefhebbers van onze boekjes waren welgesteld; de boekjes dienden als ‘hebbeding’, een mooi en curieus kunstvoorwerp voor in het rariteitenkabinet. En dus blijkbaar geen minibijbeltje voor op reis. Het rijksmuseum bezit ook een exemplaar van deze titel dat gecategoriseerd is als ‘poppenhuisgoed’: wellicht ooit in een poppenhuis aangetroffen?

Jonge helden

Tegenwoordig zouden we het misschien ‘kunstboeken’ noemen. Zoals Sándor Schouten in 2008 de prachtige boekband maakte van het boek ‘Jonge Helden’ van André Nuyens.
Hoe onze vijf exemplaren van deze ‘Kern des Bijbels’ in de oude stadsboekerij van Hoorn terecht zijn gekomen is vooralsnog onbekend.

(bron: met dank aan Rens Top/ KB, ‘Dutch decorated bookbinding in the Eighteenth Century’/ by Jan Storm van Leeuwen)