Voorouderonderzoek

Vóór 1811 bent u vooral aangewezen op de administraties in doop-, trouw- en begraafregisters.

Het terugvinden van de juiste personen kan soms lastig zijn. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat familienamen niet worden vermeld, terwijl die door de betreffende voorouders wel werden gebruikt. Daarnaast kunnen er bij het inschrijven van de gegevens fouten zijn gemaakt door de predikant, pastoor of koster. Maak gebruik van speciale tekens en/of zoek op meerdere personen.

Houdt u er ook rekening mee dat de doopdatum niet de geboortedatum hoeft te zijn en de begraafdatum niet de overlijdensdatum.

De oudste dtb-registers stammen uit de tweede helft van de zestiende eeuw, maar voor de meeste plaatsen beginnen ze in de loop van de zeventiende of achttiende eeuw. Soms zijn ze nooit opgesteld en soms zijn ze verloren gegaan. Kijk bij ons werkgebied wat er per plaats beschikbaar is.

Samen met de akten van de burgerlijke stand vormen de bevolkingsregisters een belangrijke basisbron voor stamboomonderzoek na 1811. In de bevolkingsregistratie staat informatie over de gezinssamenstelling en de veranderingen daarin over een bepaalde periode.
Volkstellingen en de régistres civiques (lijsten van stemgerechtigde mannen) zijn voorlopers van het bevolkingsregister. Vanaf 1829 werden de volkstellingen om de tien jaar gehouden.
Vanaf 1 januari 1850 wordt in Nederland de bevolkingsregistratie doorlopend bijgehouden. Aanvankelijk hield iedere gemeente de registratie van zijn inwoners bij in grote boeken; het bevolkingsregister.
In 1920 werd besloten de bevolkingsregistratie op losse kaarten bij te houden. Eerst per huishouden op een gezinskaart, vanaf 1939 per persoon op een persoonskaart. De kaarten verhuisden steeds met de personen mee en wijzigingen werden op de kaart bijgehouden.
Op 1 oktober 1994 werd de bevolkingsregistratie geautomatiseerd in de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) en op 6 januari 2014 vervangen door de Basisregistratie personen (BRP).

In 1811 werd in Nederland in de meeste provincies de burgerlijke stand verplicht ingevoerd. Ambtenaren registreerden vanaf dat jaar geboortes, huwelijken en sterfgevallen.

De geboorteakte is bepalend voor de manier waarop een naam geschreven wordt. De familienaam van de vader (of van de moeder bij het ontbreken van een wettige vader) wordt automatisch de familienaam van het kind.
In de beginjaren van de Burgerlijke Stand was men echter nog niet altijd even consequent in het spellen van namen. Dat kwam bijvoorbeeld doordat de controlemogelijkheden beperkt waren (identiteitsbewijzen en trouwboekjes waren er nog niet en nazoeken in oudere aktes of navraag doen in een andere gemeente was nogal omslachtig). De ambtenaren lieten zich daardoor vaak leiden door eigen inzichten of door de aangever(s). En die waren vaak niet goed op de hoogte van de juiste spelling of konden zelf niet of nauwelijks schrijven. Soms met gevolg dat broers en zussen een anders gespelde familienaam hebben. Toch blijft de geboorteakte altijd leidend voor de spelling van iemands familienaam.

In de geboorteakte van buiten het huwelijk geboren kinderen werd alleen de naam van de moeder vermeld. De naam kon veranderd worden als de moeder trouwde en de bruidegom haar ‘buitenechtelijke’ kinderen erkende, ook als hij niet de biologische vader was. Je ziet dit terug in de huwelijksakte. Ook kan een persoon zijn naam zelf laten veranderen. Naamswijzigingen komen op de geboorteakte te staan.

Westfriese huwelijks- en overlijdensakten zijn nog niet op naam te zoeken in de personendatabase. U kunt ze wel vinden op de website WieWasWie .
Huwelijksbijlagen van heel Noord-Holland vindt u bij het Noordhollands Archief. Helaas is in 1890 bij een brand in Alkmaar van een flink aantal Noord-Hollandse gemeenten de huwelijksbijlagen van de periode 1811-1888 en de informatie daarin voorgoed verloren gegaan.

Al honderden jaren lang zijn notarissen actief in Westfriesland. In hun akten bevinden zich talrijke bijzonderheden over het leven van onze voorouders. Daarom zijn ze een rijke bron voor voorouderonderzoek. Ze bevatten allerlei gegevens over betrokken personen (naam, leeftijd, verwantschap, beroepen en functies), gebouwen en bedrijven.  De notariële archieven zijn onderverdeeld in het oud-notarieel (1552-1842) en nieuw-notarieel (1843-1925). In de akten van notarissen vindt u informatie over boedelscheidingen, testamenten, aan- en verkopen en nog veel meer.

Het vinden van niet-geïndexeerde akten kan heel tijdrovend zijn. Dat was voor de notarissen zelf al zo. Zij hielden daarom vaak een klapper bij op datum en/of op naam. Begin negentiende eeuw kwam er een uitgebreider soort klapper bij: het repertorium.

Als u op zoek gaat naar een akte, raadpleegt u eerst ons overzicht van genealogische bronnen. Filter op genealogische gebied (notariële akten) en eventueel plaats. Steeds meer akten worden geïndexeerd. Via deze lijst kunt u zien welke bronnen dat zijn. De overige bronnen kunt u doorbladeren, eventueel met behulp van de klappers en repertoria.

Een gedeelte van de akten op het oud-notarieel archief is geïndexeerd. Er zijn verschillende indexen:

Indexen op onze studiezaal
– Een kaartsysteem op de eerste twintig inventarisnummers van Hoorn. U kunt het systeem opvragen via de medewerkers van onze studiezaal.
– Een index in boekvorm op de notariele archieven van Benningbroek, Sijbekarspel, Opmeer, Spanbroek, Obdam en Hensbroek. Deze index is beschikbaar in onze zelfbediening.

Index bij het Noord-Hollands Archief
Een kaartsysteem op de akten van Enkhuizen en Hoogwoud.
Voor meer informatie over dit kaartsysteem kunt u terecht bij het Noord-Hollands Archief.

Index via onze website
Via onze website kunt u zoeken in een groot deel van de akten van notarissen die in de dorpen waren gevestigd. Voor een actueel overzicht raadpleegt u onze zoekingang op genealogische bronnen.

Extra tips voor het zoeken in de akten van het ONA met behulp van de index via onze website
De geïndexeerde voornamen (zie thesaurus van voornamen) en achternamen (zie thesaurus van familienamen) uit akten van het ONA zijn gestandaardiseerd.

In de zoekresultaten wordt verwezen naar een aktenummer. Deze zijn vaak niet gekoppeld aan de juiste scan. U kunt wel bladeren naar de scan. Let op: op de scan staan meerdere nummers, waaronder een pagina-, scan- en/of aktenummer.

In de zoekresultaten staat veel extra informatie over de personen uit een akte, waaronder de rol van een persoon, beroep en woonplaats, maar ook de relaties tussen personen. Deze informatie vindt u als u klikt op de + voor een naam.

De maker van de notariële index heeft gedurende zo’n dertig jaar een enorme kennis opgebouwd over individuele personen. De belangrijkste bron was de database zelf. Met behulp daarvan zijn personen die zonder achternaam in een akte voorkwamen, vaak toch van een – elders gevonden – achternaam voorzien. Bij vermeldingen in de index met “!” of “(!)” is dit het geval. Hieronder een verklaring van varianten van het gebruik van uitroep- en vraagtekens:

De akten zijn per plaats en per notaris op datum geordend. Als u op zoek wilt gaan naar een akte die nog niet geïndexeerd is, raadpleegt u de klapper en/of het repertorium uit de plaats en periode waar u wilt gaan zoeken. De klapper vindt u vaak vooraan of achteraan in de scans van een boek, maar zijn in sommige gevallen ook gebonden in een eigen band.

In het repertorium staan altijd een aantal kolommen. Daarin staat bijvoorbeeld de datum, maar ook de naam en woonplaats van degene die de akte liet opmaken. De middelste kolom geeft een samenvatting van de inhoud. Belangrijk zijn de twee smalle kolommen aan de linkerkant. Hier staat een doorlopende aktenummering. Staat het nummer onder de kolom minuut, dan betreft het bijvoorbeeld verkoopakten van onroerend goed, hypotheek, openbare verkopingen, testamenten en boedelscheidingen. Akten onder de kolom brevet waren maar heel kort juridisch van belang. Denk bijvoorbeeld aan een eenmalige machtiging of procuratie, een huwelijkse toestemming, een verklaring van eigendom of een doorhaling of vermindering van hypothecaire inschrijvingen. Van minuutakten moest de notaris de originele akte in zijn archief bewaren, van brevetakten niet. In sommige repertoria staat naast de doorlopende nummering van alle opgemaakte akten ook een nummering die de daadwerkelijk aanwezige akten aangeeft.

Protestregister
Van veel notarissen zijn behalve repertoria en akten ook de zogenoemde “protestregisters” bewaard gebleven. Deze bevatten afschriften van wissel- en chequeprotesten volgens het Wetboek van Koophandel.

De documenten van de rechtspraak in de periode voor 1811 zijn opgenomen in de oud-rechterlijke archieven. Veel dorpen in Westfriesland kregen in de periode 1364-1414 stadsrechten. Het bezit van stadsrechten betekende onder andere zelfstandigheid in rechtspraak door plaatselijke rechters: de schepenen.

De schepenbanken behandelden civiele zaken en strafzaken, van de kleinste vergrijpen tot de zwaarste misdaden. De verslagen komen we in de inventaris tegen als “schepenrol”, “schoutsrol”, “officiersrol”, “officiers criminele rol” en “baljuws- en schoutsrol”. Vonnissen of getuigenverklaringen zijn te vinden onder termen als “sententiën”, “depositiën”, “examiniatiën en “informatiën”.

De schepenbanken registreerden ook de overdracht van onroerend goed en het aangaan van hypothecaire geldleningen. Vandaar dat de oud-rechterlijke archieven registers van “transporten en hypotheken” bevatten. Verder kon men ten overstaan van schepenen een testament, boedelinventaris, boedelscheiding of getuigenverklaring laten opmaken. Deze zijn te vinden in de series “schepenakten”. Overigens kon men voor dergelijke akten ook terecht bij de notaris.

Een belangrijke taak van de stedelijke rechtscolleges was het toezicht op het beheer van weesgoederen door voogden. In grotere plaatsen als Hoorn, Enkhuizen en Medemblik was deze taak opgedragen aan een aparte weeskamer. De bezittingen van weeskinderen zijn te vinden in “staatboeken”, “weesboeken” en “boedelpapieren”. De financiële verantwoording van het door voogden gevoerde beheer is te vinden in “voogdijrekeningen”.

Zoeken in de oud-rechterlijke archieven
De oud-rechterlijke archieven zijn gescand en beschikbaar via onze website. De bronnen zijn niet-geïndexeerd, maar u kunt wel door de scans bladeren in de inventaris van de oud-rechterlijke en weeskamer archieven.

1. Bepaal in welke rechtsgebied u onderzoek wilt doen aan de hand van ons werkgebied
2. Ga naar de inventaris.
3. Klik op de plusjes voor type rechtspraak en plaats en vervolgens op de paperclip symbolen om naar de scans te gaan.
4. De gebruikte termen in de beschrijvingen worden hier uitgelegd (Westfries Archief termen oud rechterlijk archief) .